Wiedza nie wystarczy, trzeba jeszcze umieć czuć

Ten temat jest ważny. Wiele razy prosiliście, abym coś napisał o tym. Przeszedłeś terapię, może nie jedną, kilka nurtów, zrobiłeś spore postępy, odbyłeś kursy, były książki, a nadal z pewnymi sprawami kręcisz się w kółko? Wiesz dlaczego przechodzisz te trudności, znasz ich genezę, wiesz jak się wytworzyły, co i kto Cię ukształtował, ale nadal czujesz się tak samo, lub nieznacznie lepiej? Nadal potrafisz zachować się tak samo i potem wyrzucasz to sobie? Koło się zamyka?

Dlaczego Mimo Wiedzy Nadal Masz Problemy z Emocjami?

Musisz zrozumieć, że wiedza o problemach i emocjach to jedno, możemy być chodzącą encyklopedią, a jednak umiejętność radzenia sobie z nimi to zupełnie inna sprawa.

Każdy z nas choć raz w życiu doświadczył sytuacji, w której pomimo świadomości i zrozumienia przyczyn i samych uczuć, nie potrafił sobie z nimi poradzić. Czy to oznacza, że wiedza jest bezużyteczna? Nie koniecznie. Nie chodzi o wiedzę często, a o umiejętności, o kompetencje. Można wiedzieć niemal wszystko o gotowaniu, ale jeśli się nie gotuje regularnie, jeśli nie rozwija się w działaniu, to nie będziemy potrafili ugotować nic szczególnego.

Za wszystkim mogą stać nie nazwane, nie rozpoznane mechanizmy obronne.
Najtrudniej jest zobaczyć coś, co jest pod samym nosem.

Wiedza vs. Praktyka

Zrozumienie, czym są emocje i skąd się biorą, jest niezwykle ważne. Opisuje się to w różny sposób. Według mnie najlepiej wyjaśnia to potrzeba przetrwania. Ten mechanizm świetnie opisuję na kursie metody Ok, może tak być!© lub sesjach. A w dużym skrócie chodzi o to, że emocje są wynikiem uruchomienia takich ośrodków w mózgu, które odpowiadają za interpretowanie jakiegoś bodźca jako zagrażającego jakości życia lub życia, przy czym dla mózgu to jest to samo. Zatem mózg musi zrozumieć, że jego interpretacja jest błędna. Uświadomienie sobie tego tworzy spektakularną możliwość regulowania swoić emocji zdrowo i skutecznie w którmkim czasie! (Po więcej informacji zapraszam Cię czytelniku do mnie osobiście lub na kurs grupowy.)

Świadomość pomaga nam to lepiej orientować się w swoich odczuciach i reakcjach. Jednak wiedza teoretyczna często nie wystarcza, by zmienić nasze zachowanie, bo ono jest napędzane przez emocje głównie, a nie myślenie. Możemy doskonale rozumieć, że gniew jest odpowiedzią na frustrację lub lęk, ale mimo to możemy mieć trudności z jego opanowaniem, a przez to opanowaniem zachowania względem kogoś, sytuacji czy samego siebie.

Dlaczego?

Odpowiedź tkwi w różnicy między wiedzą a praktyką. Wiedza to świadomość faktów, natomiast praktyka to umiejętność zastosowania tej wiedzy w realnych sytuacjach. To właśnie tutaj pojawiają się mechanizmy obronne, które często sabotują nasze wysiłki bo powodują, że zamiast pozwolić sobie czuć, a dzięki tematu nazwać nasze problemy, my zatrzymamy się na umysłowych tłumaczeniach. Nie uzyskujemy ani efektu kontroli zdrowej nad problemem, bo blokujemy wgląd w niego, ani nie poziwlmmy organizmowi przeboleć czegoś, wytrząść z siebie emocji, zobaczyć, że to co czujemy nie kończy niczego, a życie trwa dalej.

Mechanizmy Obronne

Mechanizmy obronne to automatyczne reakcje psychiczne, schematy, które mają nas chronić przed bólem emocjonalnym. Działają jak tarcza, która blokuje trudne do tolerowania myśli, emocje i wspomnienia. W krótkim okresie mogą dawać nam poczucie ulgi, iluzję kontroli, dysocjacji, ale na dłuższą metę utrudniają prawdziwe przepracowanie problemów, a nawet mogą powodować kolejne cierpienia.

• Wyparcie: To mechanizm, który polega na nieświadomym odrzucaniu bolesnych wspomnień lub uczuć. Na przykład, ktoś, kto wyparł traumatyczne przeżycie z dzieciństwa, może nie być świadomy, jak bardzo wpłynęło ono na jego obecne życie. Może nie pamiętać tego doświadczenia, zmienić jego treść albo widzieć inaczej niż było realnie.
• Intelektualizacja to mechanizm obronny, w którym osoba stara się zrozumieć lub wyjaśnić trudne emocje, sytuacje czy konflikty, odcinając się od swoich uczuć i skupiając na racjonalnej analizie i tłumaczeniach. Zamiast bezpośrednio przeżywać emocje, jednostka tłumi je i zastępuje intelektualnym podejściem, co pomaga jej uniknąć dyskomfortu emocjonalnego. Na przykład, ktoś, kto doświadczył straty bliskiej osoby, może skupić się na medycznych aspektach choroby zamiast na smutku.
• Racjonalizacja: To szukanie logicznych wyjaśnień dla emocji lub działań, które są trudne do zaakceptowania. Przykładowo, ktoś, kto czuje się zazdrosny, może uzasadniać swoje uczucia tym, że po prostu chce, aby jego partner był bardziej ambitny.
• Projekcja: Polega na przypisywaniu innym własnych nieakceptowanych uczuć. Na przykład, osoba, która odczuwa złość, ale nie chce się do tego przyznać, może zacząć postrzegać innych jako wrogich.
• Regresja: Polega na cofnięciu się do wcześniejszych, mniej dojrzałych sposobów reagowania. Na przykład, dorosły może zacząć płakać lub krzyczeć jak dziecko, gdy czuje się przytłoczony albo infantylizować komunikaty. Bywa nawet, że ludzie w emocjach korzą się jak małe dzieci, przybierają ton głosi dziecka, seplenią itp. Wszystko aby zmniejszyć wagę problemu, pokazać innym, że jesteśmy tacy mali i nie mogą nas atakować.

Tutaj dodałbym jeszcze inne strategie na ucieczkę od emocji:

• jedzenie
• filmy
• relacje z ludźmi
• nałogi
• sport
• ruminowanie innych problemów w kółko aby odwracać uwagę
• okaleczanie sobie fizycznie i psychicznie
• seks, nadmierny, przygodny
• zachowania OCD – natręctwa itp

Dlaczego Mechanizmy Obronne Utrudniają Przepracowanie Problemów?

Działają jak tymczasowe „rozwiązania”, które pozwalają nam uniknąć konfrontacji z bolesnymi emocjami. Problem polega na tym, że zamiast rozwiązywać źródło problemu, jedynie go maskują. Kiedy ignorujemy lub wypieramy trudne emocje, one nie znikają – przeciwnie, gromadzą się w postaci stale uruchomionych rekacji nieprzyjemnych i wychodzą, ujawniają się z większą siłą, z którą nie potrafimy już poradzić sobie tymi obronnymi schematami. Tama pęka z my kończymy z paniką, stanem depresyjnym lub nadużywaniem używek.

Ktoś na przykład unika rozpoznania i przepracowania swojej traumy, może to prowadzić do chronicznego stresu, napięcia w ciele, problemów z relacjami, a nawet dolegliwości fizycznych (zaburzenia somatomorficzne – objawy chorób pomimo wykluczenia obecności chorób przez lekarza czyli objawy somatyczne bez obecności chorób).

Jak Rozpoznać Swoje Mechanizmy Obronne?

Warto zadać sobie kilka pytań:

• Jakich emocji staram się unikać?
• Czy często oskarżam innych o to, co sam czuję?
• Czy racjonalizuję swoje zachowania, zamiast się nad nimi zastanowić?
• Jakie zachowania powtarzam w trudnych sytuacjach?

Rozpoznanie mechanizmów obronnych wymaga szczerości wobec siebie i chęci spojrzenia głębiej w swoje reakcje emocjonalne i przyznania się przed sobą, że tak właśnie się robi. Jeśli pytasz się co czujesz? To nie możesz odpowiadać „myślę, że czuję..” tylko zastanów się jaką nazwa emocji najbardziej pasuje do tego stanu emocji. Wypowiedz ją. Uznaj ten fakt. To będzie bardzo pomocne.

Jak Radzić Sobie z Mechanizmami Obronnymi?

• Świadomość: Uświadomienie sobie, że mechanizmy obronne są naturalną reakcją, jest kluczowe. Nie musisz ich od razu eliminować – ważne, żebyś je rozpoznał i zaczął nad nimi pracować. ONE NIE SĄ ZŁE! One mogą być szkodliwe (co nie oznacza złe, bo picie wody w nadmiernej ilości jest szkodliwe, ale owada sama w sobie nie jest zła) kiedy korzystamy z nich za często.
• Przyjęcie emocji: Naucz się przyjmować swoje emocje takimi jakie są, jako ważną część siebie, zamiast od nich uciekać. Pozwól sobie na odczuwanie smutku, złości czy lęku, bo po to są. Ich zadaniem jest sygnalizować Ci, że dzieje się coś co zagraża twoim oczekiwaniom, ambicjom, nadziejom, wizji życia ogólnie.
• Praca nad samoświadomością: Regularne obcowanie z emocjami i ich powodami a także rozumienie mechanizmów pomoże stać się mniej automatycznym, a bardziej refleksyjnym. Tutaj mówimy o takim hamowaniu nawykowych relacji i poddawaniu się schematom automatycznym. Trzeba wytworzyć w sobie nawyk STOP i przyglądania się sobie.
• Zamiana mechanizmów obronnych na bardziej adaptacyjne: Zamiast projektować swoje uczucia na innych, tłumaczyć sobie fakty, odwracać uwagę, itp spróbuj zastanowić się, skąd się biorą. Zamiast wyprzeć emocje, spróbuj je przepracować z pomocą terapeuty lub w bezpiecznym środowisku, a nawet jakoś wyrazić te emocje w bezpieczny dla siebie i innych sposób.

Przykład z Życia

Anna, 35-letnia menedżerka, od lat zmaga się z problemem wybuchów gniewu w pracy. Mimo że wie, iż jej złość jest wynikiem stresu, nie potrafi nad nią zapanować. Po kilku sesjach ze mną zrozumiała, że jej gniew jest mechanizmem obronnym, który chroni ją przed uczuciem bezradności. Kiedy zdała sobie sprawę z tego mechanizmu, zaczęła pracować nad przyjmowaniem swoich uczuć złości i bezradności jako wynik wewnętrznej walki z tym na co czasem nie ma wpływu i stopniowo nauczyła się radzić sobie ze stresem w bardziej konstruktywny sposób. Kiedy pojawiała się złość, to wiedziała, że czuje się bezradna, a jeśli jest bezradna to musi otworzyć się na inną niż zakładaną wersję rzeczywistości, błędy ludzkie, swoje własne, pozwolić rzeczom się dziać, nawet jeśli ma inne zdanie czy pragnienia. To dużo zmieniło.

W ten sposób Anna dając sobie przyzwolenie na brak spełnionych oczekiwań, innym na błędy, sobie na brak realizacji części celów, dała sobie prawo mieć więcej spokoju!

Podsumowanie

Wiedza o emocjach to niezwykle wartościowy zasób, ale to dopiero początek drogi. Aby naprawdę przepracować swoje problemy emocjonalne, musimy rozpoznać i zrozumieć mechanizmy obronne, które nas blokują. Dopiero wtedy możemy zacząć pracować nad sobą w sposób, który prowadzi do trwałej zmiany czyli przez świadomość przyczyn, po przyjmowanie tego co w nas się dzieje jako naturalne, po prawidłowe zachowania wewnętrzne i zewnętrzne pomagające regulować swoje stany z korzyścią dla siebie i innych.

Jeśli zmagasz się z trudnymi emocjami lub powracającymi problemami, zachęcam do dalszej pracy nad sobą. Nie zniechęcaj się – każdy krok w kierunku większej samoświadomości to krok ku lepszemu życiu!

Zapraszam do dzielenia się swoimi doświadczeniami w komentarzach bo chętnie z Wami tam porozmawiam!